Sextant Nedir?

Genel bir ifadeyle sextant, görünür iki nesne arasındaki açıyı ölçmeye yarayan bir alettir. Öncelikli olarak bu alet, gözlem yapmak yada rasat yapma olarak bilinen, göksel bir cisim ile ufuk arasındaki açıyı ölçmemize yarayan süreçte kullanılır. Cisim ile ufuk arasındaki açı ve bu açıyı ölçtüğümüz zaman ile gözlemci pozisyonunun dünya haritasındaki koordinatları tespit edebilir. Bundan dolayı sextant, temelde bir seyir aleti olup, denizciler ve diğer gezginler tarafından da kullanılmaktadır. En yaygın kullanımı ise, öğle vaktinde güneşten yararlanılarak yapılan enlem tespitidir.

Alete sextant denilmesinin sebebi, üzerindeki derece taksimatının 60 dereceye kadar olmasıdır. Aletin ilk çalışma prensibi, Isaac Newton tarafından icat edilmiştir, fakat gerçek manada daha sonraları İngiliz John Hadley ve Philadelphia’lı Thomas Godfrey adında iki ayrı kişi tarafından hemen hemen aynı zamanda (1730) icat edilmiştir. Sextant yavaş yavaş Davis Çeyreği’nin, diğer adıyla Oktant’ın yerini almıştır. İkisi arasındaki tek benzerlik, göksel cisimler ve ufuk arasındaki açının ölçülebilmesiydi. Oktant’ dan farklı olarak Sextant, gece bile yıldızlardan direkt olarak gözlem yapmaya olanak tanıyordu. Buna ek olarak sextant, nispi açıyı ölçebiliyor, yani herhangi bir yere hedef almak gerekmiyordu ve bu da kullanımı kolaylaştırıyordu.

Yıllar içerisinde sextant’ın iki türü ortaya çıktı: Yarım küçük (horizon) aynalı ve tam küçük aynalı. Yarım küçük aynalı olan geleneksel olup, göksel cisim ve ufuk görüş alanıyla aynı taraftadır. Büyük aynanın gök cisminin alt ucu, sabit aynadaki ufuk çizgisinin yansımasıyla aynı hatta oluncaya kadar hareket ettirilmesi gerekmektedir. Diğer yandan, tam küçük ayna ise ufuk çizgisinin ve gök cisminin tam olarak çakıştırılmasını mümkün kılmaktadır. Bu alette ayrıca, gözü güneş ışığından koruyan filtreler de vardır. Ufku görmemize mani olabilecek sis gibi kötü hava koşullarının üstesinden gelmek için ise, sıvı dolu bir tüpün içerisindeki hava kabarcığının bir aynaya yansıtılmasıyla yapay ufuk elde edilmesine dayanan, ilginç ama oldukça etkili ve doğru bir metot da vardır.

Bu değerli seyir aleti, yanlış elleçlenmesi sonucu kolaylıkla zarar görebileceğinden, kullanımı dikkat gerektirir. Kullanım süresi boyunca hassasiyetini yitirmemesi ve geri dönüşümsüz zararların önüne geçmek için, doğruluk ve kesinlik ölçümleri yapılmalıdır. Sextant, düşürülme durumunda kullanım dışı olmasından ziyade, hava geçirmez bir kutuda saklanarak havadan zarar görmesinin de önüne geçilir. Günümüzün teknolojik dünyasında bile, GPS gibi modern seyir cihazları arızalandığında, yanımızdaki güvenilir dostumuz, şüphesiz Sextant’tır. Bu yüzdendir ki, her zaman yedekte tutulur.

Kaynak: Marine Insight
Tercüme: Cem Kütükoğlu
Düzenleme: Rüya Hazar
Ekleyen: Ayşe Kırıcı