e-MarineEducation.com Denizcilik Eğitimine Yeni Bir Bakış Açısı
Son bir kaç aydır, Hindistan seferi sırasında batan Esmeralda gemisinin enkazının Umman açıklarında bulunmasıyla tekrar dünya tarihçilerinin gündemine gelen Vasco de Gama, dünya tarihine ve denizciliğe olan katkılarıyla bilinmektedir. Vasco de Gama da tüm diğer kâşifler gibi sadece keşif için sefere çıkmıyordu. Bu yazıda, Esmeral gemisi vasıtasıyla Vasco de Gama’nın sıradışı yaşamından bahsetmek istedim.
Vasco de Gama, 1450 yılında Portekiz’in Sines şehrinde doğan bir denizciydi. Çocukluğundan beri tüm yaşamını denizcilikle geçirmekteydi. Doğduğu yer olan Portekiz’de, küçük yaşlardan itibaren korsanların arasında büyümüş ve bu kültürle yetişmişti. Portekiz’in en köklü ailelerinden gelmekteydi ve ailesinde de onlarca denizci bulunmaktaydı. Bundan dolayı hayatının denizde geçeceği o günlerde belli olmuştu. Kısa sürede Portekiz’de tanınan bir denizci haline geldi. 30’lu yaşlarına geldiğinde, artık kralın gözünde en önemli denizcilerden biri olmuştu.
Ulaşılan kaynaklara göre, Vasco de Gama 37 yaşında kral tarafından Portekizliler için kutsal bir hedef olan ve birçok zenginliği barındırdığına inanılan Hindistan’a sefer düzenlemek üzere görevlendirildi. Fakat dönemin kralının ani bir şekilde ölümünden sonra, Vasco de Gama bir süre daha bu seferi düzenlemek için beklemek zorunda kaldı. Kısa bir süre sonra, eski kralın yerine geçen yeni Kral Manoel, bu seferi düzenlemesi için Vasco de Gama’ya talimat verdi. Vasco de Gama’nın emrine 160 denizci verdi. Bu denizcilerin bir bölümü müslüman denizcilerden oluşmaktaydı. Bu denizcilerden en önemlisi ünlü müslüman coğrafyacı İbni Macid’di. İbni Macid’in baş kılavuzluğunda ilerleyecek olan Vasco de Gama, diğer denizciler gibi kıyıdan seyretmek istememekteydi. Çünkü diğer denizcilerin seyrettiği bu rota onlar için güvenli değildi. Çünkü bu rota müslümanların denetimindeydi ve gemilere saldırılar fazlaydı. Bu yüzden Vasco de Gama, Bartelemeu Dias’ın keşfettiği ve Afrika’yı dolanan Ümit Burnu’nu kadar uzanan deniz yolundan seyretmeye karar verdi. Ulaşılan kayıtlara göre Vasco de Gama 8 Temmuz 1496 tarihinde emrindeki 160 denizci ve ufak bir filoyla seferine başladı.
Vasco de Gama, bu seferinde büyük zorluklar yaşayacağının farkındaydı. Seyredeceği rota üzerinde, özellikle Ümit Burnu’nda Dünya’daki en şiddetli rüzgarlar ve fırtınalarla karşılaşacağını biliyordu ama bu rotadan da vazgeçmek istemiyordu. Kasım ayına yaklaşırken, Vasco de Gama ve emrindeki filosu Ümit Burnu’na vardı. Fakat, buradaki fırtınaya dayanamayan gemiler batma tehlikesi yaşayınca beklemek zorunda kaldılar. Bu durumdan rahatsız olan bir grup denizci isyan çıkardılar. Yaşadıkları bu zor durumdan Vasco de Gama’yı sorumlu tutmaktaydılar. Fakat Vasco de Gama, denizcileri çeşitli vaatlerle ikna ederek bu isyanı bastırdı. Fırtınanın dinmesiyle seferine tekrar başlayan Vasco de Gama, Mayıs ayının sonuna doğru Hindistan’ın batı kıyılarında bulunan Malabar sahilindeki Colicut şehrine ulaştı. Gama’nın Hindistan’a varması, Hintli tüccarlar tarafından hiç hoş karşılanmadı. Hükümdarın, Avrupalı denizciler şerefine verdiği ziyafet bile gayet soğuk geçti. Hintli tüccarlar, Avrupalılar’ın başarısını kıskanmışlardı. O güne kadar kendileri daha çok kara yolundan ticaret yaptıkları için, bundan sonra deniz yolundan ticaret yaparak kendileriyle rekabete girişecek Avrupalı tüccarları tehlikeli birer rakip olarak görüyorlardı. Bundan dolayı Gama, tüccarların tehdidiyle karşılaştı. Gama, Ağustos 1498’de baharat yüküyle geldiği yoldan geri döndü ve Eylül 1499’da Lizbon’a ulaştı. Coşkulu bir kalabalık tarafından karşılanan Gama’ya kral asalet unvanı verdi.
2. Hindistan Seferi
Her ne kadar geldiğinde hoş bir şekilde karşılansa da, Gama bu seferin başarısızlıkla sonuçlandığını düşünüyordu. Başarıya ulaşmak için 2. bir seferin hazırlıklara başladı. Kral da, Vasco Da Gama’nın kendilerine göre başarılı olan seferinden sonra, tekrardan yeni bir seferin yapılmasını istedi. Pedro Alvarez Cabral idaresinde, kimi kaynaklarda 13 gemilik kimi kaynaklarda ise 15 gemiden oluşan, bir öncekinde çok daha büyük olan bir filoyu Hindistan’a gönderdi. Böylece, Avrupalı tüccarlar Hindistan’a yerleşecek, Avrupa ile Hindistan arasındaki ticaret sağlam bir esasa bağlanacaktı. Hazin bir sonla bu seferde yolculuğu yarım kalacak olan güzel Esmeralda da, bu seferde maceraya ortak olmuştu.
Hindistan’a giden ikinci filo da iyi karşılanmadı. Yerliler gemicilerin çoğunu öldürdüler. Ayrıca Hindistan’a varmadan önce Esmeralda gemisinde fırtınada batmış ve diğer gemiler de hasar görmüşlerdi. Gama bu seferden yenilgiyle dönmek istemedi ve Kalküta şehir halkının direnmesi üzerine bombaladı. Büyük bir vahşet yaşanmıştı. Bu olay, Vasco de Gama’nın karanlık yüzünü ortaya çıkarmıştı. Daha sonra Kochin ve Kannanore şehirlerinde ticaret karargâhları kurdu ve bölgede korsanlık yapmaya başladılar. Ellerindeki gemileri onardıktan sonra, 1503 senesinde Lizbon’a zengin bir yükle döndü.
Avrupalıların Hindistan’a deniz yoluyla ulaşabilmeleri, Osmanlı Devleti’nin ve İran’ın ticari alandaki üstünlüklerine son vermiş, deniz ticaretinde Avrupalılar’ın üstünlüğü ele geçirmesini sağlamıştı. Vasco de Gama bunun başarılmasında öncülük etmesine rağmen, yaklaşık yirmi yıl hiç kimse onu hatırlamadı, yeni iş vermedi. Ancak, yerlilerle Portekizliler arasında sık sık kanlı çarpışmalar oluyordu. En sonunda, Vasco Da Gama’ya yeniden Hindistan’a gitmesi emredildi. Ancak Vasco de Gama artık çok yaşlanmıştı. Elde edilen kaynaklara göre 1523 yılında Gama yeniden denize açıldı. Fakat sefer sırasında Gama rahatsızlandı. Günlerce yaşam mücadelesi veren Gama, Hindistan’a ulaşamadan öldü. Koçin limanına naaşı ulaşan Gama, sonrasında Portekiz’e getirildi, büyük bir törenle gömüldü.
Vasco de Gama dünya denizciliğine büyük katkılar vermiş ve dünya tarihinde de önemli bir rol oynamıştır. Vasco Da Gama’nın Hindistan’a denizden yol bulması, keşifler tarihinde Amerika’nın keşfi kadar önemli bir yer tutar. Ancak bereket diyarı Hindistan’da yaptığı büyük katliamlar onun karanlık yüzünü göstermiştir. Ayrıca yerliler ile, Avrupalı denizcilerin arasının daha da açılmasına sebep olmuştur. Sömürgecilik faaliyetleri her zaman bu topraklara zarar vermiş, ama dünya denizlerinde ticaret yeni yollarının da bulunmasını sağlamıştır. Vasco de Gama’da bunun önemli parçası olmuştur.
Düzenleme: Rüya Hazar
Ekleyen: Ayşe Kırıcı
