Hukukçu Kapt. Gündüz Aybay Belgeseli ve Belgesel Süreci

Kapt. Gündüz Aybay Türk Boğazları’nda yaşanan kazaların azaltılmasına ve deniz hukukunun ülkemizdeki gelişimine önemli katkılar sunmuş bir isim. Kaptan, avukat, eğitimci… Kendisini 2001 senesinde kaybettik. Pek çok öğrenci yetiştirdi; nice eser bıraktı. İsmi İTÜ Denizcilik Fakültesi’ndeki dersliklere, bir vapura ve bir denizcilik merkezine verildi. Yetmedi; belgeseli çekildi. İTÜ Denizcilik Fakültesi’nin ve Türk Ticari Denizcilik Eğitimi’nin kurucusu olarak kabul edilen Hamit Naci‘den sonra sanıyorum belgeseli çekilen yakın tarihimizin ikinci denizcisi. Gündüz Aybay’ı ben size anlatmayacağım. Çünkü ben size Gündüz Kaptan’ı, Sn. Atom Şaşkal ve Sn. Elif Aydoğdu Oral‘ın hazırladığı Denizlerimizin Hukukçu Kaptanı Gündüz Aybay, Türk Boğazları’na Adanmış Bir Ömür isimli belgeselden daha iyi anlatamam. Linkini aşağıda paylaşıyorum. YouTube üzerinden izleyebilirsiniz; izlemelisiniz.

Ben size belgeselin arka planında yaşananlardan, hikayesinden bahsetmek istiyorum; doğrudan Atom Bey ve Elif Hanım’dan öğrendim. Öncelikle belgesel fikri Kapt. Gündüz Aybay’ın eşi Sn. Meral Aybay‘a ait. Meral Hanım, belgeselin yapımcılığını da oğlu Sn. Engin Aybay ile birlikte üstlenmiş. Gündüz Kaptanın kardeşi Prof. Dr. Rona Aybay, Elif Hanım’a ulaşıyor. Elif Hanım da Atom Bey ile konuşup başlıyorlar çalışmalara. Tam bir yıl boyunca iki kişi harıl harıl çalışıyor ve sonunda ortaya bu değerli belgesel çıkıyor. Biraz tembellik edip bundan sonra sözü Elif Hanım ve Atom Bey’e bırakayım.

“Çalışmaya başladık” sözü biraz zayıf kalır. Nasıl bir belgesel yapacağımıza karar vermeden önce Gündüz Aybay’ın özellikle denizcilik sektörü dergilerinde yazdıkları başta olmak üzere, yayınlanmış ve yayınlanmamış neredeyse tüm yazılarını okuduk; kitaplarını inceledik. Şanslıydık ki Meral Aybay vefatının üzerinden o tarihte 17 yıl geçmesine rağmen Gündüz Bey’e ait hemen her şeyi özenle saklamıştı. Gündüz Aybay’ın kardeşi Prof. Dr. Rona Aybay ve bugün denizcilik sektöründe önemli konumlarda olan Gündüz Aybay’ın öğrencileri bu projenin danışmanı gibi bize çok yardımcı oldular. Aslına bakarsanız kiminle görüşmek istesek ya da ihtiyaç duyduğumuz profesyonel çekimler konusunda Gündüz Aybay ismi bize kapıların, arşivlerin açılmasını sağladı diyebiliriz.

Filmde 14 kişi Gündüz Aybay’ı anlatıyor. Bu 14 kişiyi danışmanlarımızla birlikte belirlerken Gündüz Aybay’ın eğitimci yönüne, boğaz trafiği-boğazlar tüzüğü konusunda yaptığı çalışmalara, deniz hukuku alanındaki çalışmalarına, denizciler arası sosyal ve mesleki dayanışma alanındaki yaptıklarını konuşabileceğimiz isimler olmasına dikkat ettik.

Toplamda elimizde 40 saate yakın çekim materyali birikti. Biliyorsunuz Boğazlar üzerinde çekim yapmak yasal izinlere bağlı. Bizim sınırlı bütçemiz ile bunu aşmamız çok zordu. Gündüz Aybay adına bir belgesel yaptığımızı söyleyip görüntü konusunda bizi desteklemelerini rica ettiğimiz Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü, Kaptan Mustafa Can, Kaptan Olcay Özgürce, Kılavuz Kaptan Ali Cömert, Kılavuz Kaptan Burak Reis bize çok ciddi destek verdiler.

Filmin Galası 08 Aralık 2018 tarihinde İstanbul Beşiktaş’ta bulunan Deniz Müzesi salonunda gerçekleşti. Talep tahminimizin çok üzerinde olunca saat 14.00 ve 16.00 olmak üzere iki seans olarak yapıldı. Film üzerinde çalışıp Gündüz Aybay’ı tanıdıkça özellikle genç denizciler için ilham verici bir kişilik olduğunu ve bu filmi özellikle genç denizci adaylarının izlemesini çok arzu ettik. Bu sebeple özellikle denizcilik fakültelerinde gösterilmesi için fakülte yönetimleri ile iletişime geçtik. Bir süre sonra ise onlar bizleri davet etmeye başladılar. Bugüne kadar;

– Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi
– İTÜ Denizcilik Fakültesi
– Karadeniz Teknik Üniversitesi Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi
– Girne Üniversitesi
– TOBB Hukuk Fakültesi
– ODTÜ Mezunlar Derneği Kıbrıs gösterimi
– Türk Alman Üniversitesi’nde gösterildi. Bunlar dışında Barış Manço Kültür Merkezi-Kadıköy, Büyükada Adalılar Lokali gibi salonlarda da gösterimleri yapıldı. Belediye salonlarında gösterimleri için görüşmeler sürerken pandemi başlayınca İngilizce alt yazısı ile YouTube’a yükleyerek özellikle denizcilik sektöründen insanların ulaşmasını kolaylaştırmaya çalıştık. Gündüz Aybay’ın bir sözü ile bitirelim:

“Türk Boğazlarıyla ilgili sorunlar üzerinde uzun zamandır çalışıyorum. Bu çok yönlü, karmaşık ve devingen konuyu irdelerken çok ihtiyatlı ve kuşkucu olmak gerektiğini gözlemlerimle ve düştüğüm yanılgılarla öğrendim.” Gündüz Aybay

Gündüz Aybay Kimdir?
Gündüz Aybay; Yüksek Denizcilik Okulu 1953 yılı Güverte Bölümü mezunudur. 10 yıl ticaret gemilerinde çalıştı. Uzakyol kaptanı oldu. 1963 yılında bu görevinden ayrılıp, Yüksek Denizcilik Okulu’nda öğretim üyesi olarak çalışmaya başladı. 1964 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu. Aramızdan ayrıldığı 27 Eylül 2001 tarihine kadar, Deniz Hukuku alanında aralıksız avukatlık yaptı. Aynı zaman kesitinde, İTÜ Denizcilik Fakültesi, İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri Enstitüsü ile İşletme İktisadı Enstitüsü ve Deniz Harp Okulu’nda öğretim görevlisi olarak, çeşitli denizcilik ve hukuk konularında dersler verdi. Bugün, denizcilik ve deniz hukuku alanlarında ülkemizin önde gelen çok sayıda uzmanının yetişmesine katkıda bulundu. Türk Uzakyol Gemi Kaptanları Derneği ile İTÜ Denizcilik Fakültesi Mezunları Derneği’nde başkanlık görevi yaptı. Aybay Hukuk Araştırmaları Vakfı ve Deniz Hukuku Derneği’nde kurucu üye ve Yönetim Kurulu Üyesi olarak çalıştı. Denizcilik, Deniz Hukuku, Türk Boğazları alanlarında bilimsel, tarihi ve kültürel amaçlı 10’dan fazla kitabı, 100’den fazla yayımlanmış makale ve incelemesi vardır.

Yönetmen: Atom Şaşkal
1996’da, İstanbul’da doğdu. Lise eğitimini Özel Üsküdar Amerikan Lisesi’nde tamamladı. Koç Üniversitesi Medya ve Görsel Sanatlar bölümünden 2019 yılında mezun oldu. Kısa filmleri yanı sıra Şaşkal, 2017 senesinde “Mimarlığa Doymayan Adam: Nişan Yaubyan” belgeselinin yönetmenliğini üstlendi. “Denizlerimizin Hukukçu Kaptanı Gündüz Aybay, Türk Boğazları’na Adanmış Bir Ömür” belgeselinin ise yönetmenliğini yaptı.

Uygulayıcı Yapımcı:  Elif Aydoğdu
1969’da Eskişehir’de doğdu. Ege Üniversitesi Basın Yayın Yüksekokulu mezunu. 27 yıldır yazılı basında görev yapıyor. On beşin üzerinde sektörel kitap ve dergiyi yayına hazırladı. İki yüzü aşkın sempozyum ve kongre organizasyonu düzenledi. Nural Denker’in “Az Gittik Uz Gittik Elli Yıldır Düz Gittik”, Tufan Teksoy’un “Kendine İyi Bak Isparta” kitaplarını kalem aldı. Nural Denker’in “Ve… Dünya Dönmeye Devam Ediyor Hâlâ!” adlı kitabının editörlüğünü üstlendi. “Denizlerimizin Hukukçu Kaptanı Gündüz Aybay, Türk Boğazları’na Adanmış Bir Ömür” belgeselinin araştırma, dokümantasyon ve röportajlarını gerçekleştirdi; uygulayıcı yapımcılığını üstlendi.