LPG/LNG Tankerleri

Öncelikle LPG ve LNG terimlerinin açılımlarını söylemekle dersimize başlayalım. LPG, Liquefied Petroleum Gas (Sıvılaştırılmış Petrol Gazı), LNG, Liquefied Natural Gas (Sıvılaştırılmış Doğal Gaz) anlamını taşır. Dünyadaki LPG ve LNG’ye olan ihtiyaç, bu tip gemilerin inşaasına neden olmuştur. Gaz Tankerleri olarak genelleme yapılan LPG ve LNG tankerleri, dünyanın aksine ülkemizdeki denizcilik firmalarınca pek işletilmemekte olup, bunun yerine kimyasal taşımacılık tercih edilmektedir. Ülkemizde LPG taşımacılığı yapan birkaç firma vardır. Bunlara örnek olarak Aygaz‘ı verebiliriz.

Gaz taşımacılığı sektörünün, Türkiye’de yeteri kadar bilinmeyen bir pazar olması ve bu gemilerin “Çok Yüksek Riskli” gemi grubuna girmeleri, yaygınlaşmasının önündeki en büyük engeldir. Bu gemilerde görev yapacak personelin teknik bilgisinin yanı sıra yüksek emniyet bilinci ile donanması gerekir. Aksi halde sonuçları tahmin edilemeyecek kazalar yaşanabilir. Türkiye’deki boğazlardan LPG – LNG tankeri geçme oranı günlük %2 civarındadır. Bu geçen gemiler de olası kazaları önlemek amacıyla genellikle deniz trafiğinin az olduğu gece saatlerinde geçişlerini yaparlar.

Geminin tonajı, taşınacak yük gibi etmenler inşa esnasında gaz tankerlerinin yük taşıma biçimini belirler. Gaz tankerlerinde sıvılaştırılma işlemi üç gruba ayrılır.

1. Tam basınç altında

2. Tam Soğutarak

3. Yarı basınç altında ve soğutarak

Tam Basınç Altında, kargo taşımacılığı yapan gemiler genellikle 4000dwt veya altındaki gemilerdir.

Tam Soğutarak, kargo taşımacılığı yapan gemiler genellikle 10.000 – 100.000dwt arasında gemilerdir.

Yarı Basınç Altında Soğutarak, kargo taşımacılığı yapan gemiler genellikle 4.000 – 10.000dwt arasında gemilerdir.

LPG tankerleri tarafından en çok taşınan yükler propan ve bütandır. LNG tankerleri ise genellikle methan ve ethan taşırlar. Taşınan her gazın sıvılaştırılabilmesi için belirli bir basınç ve sıcaklık değerine ulaşması gerekir. Örneğin methan gazı için -82°C kritik sıcaklık değeridir. Bu sıcaklığın üzerinde methan sıvılaştırılamaz. Methan gazı, -82°C sıcaklığa düştüğünde, 47 bar basınç altında ancak sıvılaştırılabilir.

Gas tankerlerinde R/V (Relief Valve) valfleri vardır. Bu valfler kargo tanklarına bağlıdır. Yükün sıcaklığa bağlı olarak genleşme ya da büzüşmesine göre çalışırlar. Genleşme sonucunda tank içerisindeki gaz, tank içerisindeki basınç belirli bir miktara düşünceye kadar atmosfere verilir. Günümüzde artık bir takım gemilerin ana makineleri LPG ile de çalışabilmektedir. Bu sebeple dışarı atılacak gaz bunun yerine bir LPG tankında toplanarak ana makine için yakıt olarak kullanılır. Taşınan gaz, kargo kompresörleri ile yüklenir veya tahliye edilir.

Gaz tankerlerinin inşaası, işletimi ve denetimi tıpkı diğer tiplerdeki gemilerde olduğu gibi IMO tarafından belirlenmiş kriterlere göre yapılır. 1986 senesinde zorunlu olan IMO International Gas Carrier Code ile şartlar belirlenmiştir ve IMO üyesi ülkelerce uyulması zorunludur. Bu kod aşağıdaki bölümleri kapsar.

1. Yangınla mücadele

2. Taşınan kargonun yakıt olarak kullanılması

3. İnşaa malzemelerinin yapısı

4. Kargo yükleme ve tahliye

5. Gemi emniyeti için gemi inşa şartları

6. Kargo tanklarının yıpranma limitleri

Gaz tankerlerinin tankları çeşitli biçimlerde olabilir. Aşağıdaki resimlerde bu tanklar için birkaç örnek görüyorsunuz.