Separatörler

Gemilerde sıklıkla kullanılmakta olan separatörler hakkında bir yazı oluşturmak istedim. Öncelikle separatör nedir? Neden kullanılır bunu açıklayayım.

Gemilerde kullanılan yağlama yağlarının ve yakıtların içerisinde bulunan katı ve sıvı partiküllerin temizleme işlemine separasyon veya ayrıştırma adı verilir. Fuel-oil ve dizel oil, bazen de dizel jeneratörlerin karter yağını su, çamur gibi istenmeyen maddelerden ayırıp temizleyen cihazlara separatör adı verilmektedir.

Separatörler merkezkaç prensibiyle seperasyon işlemini gerçekleştirirler. Elektrik motorundan hareket alan bir şaftın dönmesiyle hareketlenen çanak ve taslardan geçen sıvıyı içinde, sıvıdan daha ağır olan sıvı veya katı maddeleri merkezkaç kuvvetiyle tasların deliklerinden uzak olan bölüme savurarak ayrıştırma işlemini yaparlar.

Ayrıştırma Verimini Etkileyen Faktörler:
1. Yoğunluk
2. Viskozite
3. Sıcaklık
4. Debi
5. Seviye Ringi
6. Gravite Diski

1. Yoğunluk
Homojen bir yapıya sahip olan maddenin birim hacminin kütlesine yoğunluk denir. Yakıt ve su örneği ele alındığında eşit hacimde ağırlığı daha az olan yakıt, sudan hafiftir denilmektedir.

2. Viskozite
Viskozite sıvıların akmaya karşı gösterdiği direnç olup bilinen hacimdeki sıvıların, yine ölçüsü bilinen bir delikten geçtiği zamanın ölçülmesiyle bulunmaktadır.

3. Sıcaklık
Fuel oil ve yağlama yağları viskoz akışkan olduklarından bunların disklerden (taslardan) geçişini kolaylaştırmak için ısıtılmaları gerekmektedir. Yakıtın viskozitesinin azaltılmasıyla, katı parçacıkların ayrıştırılması kolaylaştırılmaktadır.

4. Debi
Ayrıştırıcıların etkin bir şekilde kullanılabileceği, belli bir sınırda akış miktarları(debileri) bulunmaktadır.

5. Seviye Ringi
Ayrıştırma işleminde yakıt iç dengesini(yakıt çıkışını) sabit pozisyonda tutmak için üst diskin iç kısmına konulan parçaya seviye ringi adı verilmektedir.

6. Gravite Diski
İç seviyenin, seviye ringi ile sabit tutulduğu durumda ara yüzey pozisyonu, su çıkışına konulan gravite disk denilen parçayla ayarlanmaktadır. Yani yakıt ve su arasındaki ara yüzey gravite disk vasıtasıyla gerçekleştirilir. Böylelikle su sütununun ayarlanmasıyla ara yüzey mesafesi de ayarlanmış olacaktır.

Separatörün Elemanları

Separatör Elemanları
1. Kaver
2. Bavlın içinde bulunduğu kısım
3. Separatör bavlı
4. Sıpındıl
5. Sıpındıl ucunda, helikal/ sonsuz dişli
6. Helikal alın dişlisinden gelen şaft
7. Giriş, çıkış
8. Alt freym
9. Alın dişlisi
10. Elektrik motoru
11. Fren
12. Kaver sıkma kelebeği
13. Sürtünmeli kaplin

Separatörün İç Elemanları

Separatör İçerisinde Bulunan Diskler

 Yağ-Yakıt Seperatörlerinde Çıkabilecek Muhtemel Sorunlar ve Nedenleri

a. Su, Yakıt İçeriyorsa
1. Seal suyu gelmiyor veya az geliyor.
2. Yağ-yakıt çıkış valfı kapalı.
3. Gravity Disk’i çok büyük.
4. Kapasite çok yüksek.
5. Gravity disk altındaki seal ring hasarlı veya kaçırıyor.
6. Sıcaklık veya density değişken.
7. Karşı basınç yüksek

b. Yağ, Su İçeriyorsa
1. Gravity Disk çok küçük.
2. Su çıkışı kapalı.
3. Sludge çıkış tarafı dolu.
4. Kapasite çok yüksek.
5. Karşı basınç düşük.

c. Separatörde Vibrasyon Varsa
1. Farklı markadan alınan yedek parça, yanlış montaj, lock ring’in yanlış sıkılması ya da kirlilik nedeniyle bowl balansının bozuk olması.
2. Üst rulman yayları kırık.
3. Foundation lastikleri bozuk.
4. Vibrasyon lastiklerinde bozulma var.

d. Devir Tutmuyor ya da Geç Tutuyorsa
1. Fren takılı kalmış.
2. Devir balata pad’leri aşınmış ya da yağlı.
3. Voltaj düşük.
4. Rulmanlar da hasar var.

e. Dişli Kutusundan Ses Geliyorsa
1. Yağ eksik ya da hiç yok.
2. Sıcak çalışan yatak veya rulman var.
3. Devir düşük.

f. Bowl Hızı Az veya Hızı Yükseltilemiyorsa
1. Fren üzerinde kalmış.
2. Fren pabuçları aşınmış.
3. Fren pabuçları yağlı yüzeyde çalışıyor.
4. Pabuç miktarı yeterli gelmiyor.
5. Bowl çamurla ve yakıtla dolu
6. Bowl yüksekliği fazla

g. Bowl Tam Kapanmıyorsa
1. Bowl altı kirli kalmış.
2. Otomatik temizlemede kayan piston su girişleri tıkalı.
3. Kaygan piston serbest çalışmıyor.
4. Kaygan pistonun lastik seal ringleri aşınmış.
5. Bowlın üst kapak seal ringi aşınmış, otomatik çalıştırmada operasyon suyu tam olarak kapanmıyor.
6. Bowl yüksekliği fazla ve bu yükseklik alt rulman ile ayarlanabilmektedir.

h. Su Çıkış Kısmından Yağ Geliyorsa
1. Su sealı uygun değil.
2. Gravity diski yanlış
3. Yakıt sıcaklığı düşük
4. Bowl tam kapanmamış
5. Seperatöre fazla yakıt açılmış

i. Separatöre Yakıt Gelmiyorsa
1. Pompanın rilif valfi açık kalmış yakıt alıcıya by-pass ediyor.
2. Pompa emiş filtresi tıkanmış veya kirli.
3. Pompa dişli şaft kaması sıyırmış.

Separatörün Genel Görünüşü

Kaynak: Başmüh. Kemal DEMİREL ve Doç. Dr. İsmail Deha Er – Gemi Yardımcı Makineleri 1

Ekleyen: Gamze Nur Yalçın