e-MarineEducation.com Denizcilik Eğitimine Yeni Bir Bakış Açısı
Su içerisinde yüzmekte olan bir gemi, makinesi çalışmıyor bile olsa daima hareket halinde olacaktır. Bunun sebebi ise başlıca okyanus akıntıları, rüzgârlar ve medcezir akıntılarıdır. Dalgaların oluşumu, sinüzoidal olmayan dalga modeli teorisi ile (Trochoidal Theory) açıklanmaktadır.
Gemiler su içerisinde makineleriyle yol alırlarken çeşitli hareketler sergilerler. Gemi personelince genellikle baş-kıç ve yalpa hareketleri hissedilir. Fakat aslında geminin yapmakta olduğu altı hareket vardır. Bu hareketler: yalpalama (rolling), baş-kıç vurma (pitching), savrulma (yawing), dalıp-çıkma (heaving), ileri-geri öteleme (surging), yan öteleme (swaying) olarak literatürde kabul görmüştür.
Şimdi bu hareketleri incelemeye başlayalım. Öncelikle geminin içinden geçmekte olan X, Y ve Z eksenlerini hayal etmeliyiz. Lütfen aşağıdaki görseli inceleyiniz.
1. Yalpalama (Rolling): Yalpalama, geminin X ekseni etrafında yapmış olduğu rotatif (döner) bir harekettir. Gemi, sakin su içerisinde yüzer vaziyetteyken geminin ağırlık merkezi ve kaldırma kuvveti merkezi düşey olarak üst üstedir. Bir dalga tepesinin geminin sancak tarafına vurması durumunda bu taraftaki sualtı hacmi artacaktır. Bu durumda da kaldırma kuvvetinin merkezi veya diğer bir değişle sualtı hacminin merkezi sancağa doğru hareket edecektir. Sancağa hareket eden sualtı hacmi merkezi artık ağırlık merkezi ile aynı hizada olmadığından dolayı arada kaldıraç oluşur. Bu kaldıraç geminin iskeleye doğru meyletmesine neden olur. Dalga tepesi iskele tarafa geçtiğinde ise yukarıda anlatılanların tam tersi gerçekleşir.
2. Baş-kıç vurma (Pitching): Baş-kıç vurma hareketi, geminin Y ekseni etrafında yapmış olduğu rotatif bir harekettir. Gemi sakin su içerisinde yüzer vaziyetteyken geminin ağırlık merkezi ve kaldırma kuvveti merkezi düşey olarak üst üstedir. Bir dalga tepesinin geminin baş tarafına vurması durumunda bu bölümdeki sualtı hacmi artacaktır. Bu durumda da kaldırma kuvvetinin merkezi veya diğer bir değişle sualtı hacminin merkezi baş tarafa doğru hareket edecektir. Fakat gemi üzerindeki ağırlıkların değişmemesinden dolayı ağırlık merkezinin yeri değişmez ve artık ağırlık merkezi ile kaldırma kuvveti aynı hizada olamazlar ve dolayısıyla arada kaldıraç oluşur. Bu kaldıraç geminin kıça doğru meyletmesine neden olur. Dalga tepesi geminin kıçına doğru geçtiğinde yukarıda anlatılanların tam tersi gerçekleşir.
3. Savrulma (Yawing): Savrulma hareketi, geminin Z ekseni etrafında yaptığı rotatif bir harekettir. Bir dalga tepesi gemiye sancak baş omuzluktan geldiğinde pruva iskele tarafa dalga istikametinde itilecektir. Sancak baş omuzlukta oluşan bir dalga çukuru ise geminin bordasal olarak sancağa doğru kaymasına neden olacaktır. Dalga tepesinin iskele baş omuzluktan gelmesi durumunda da yukarıda anlatılanların tam tersi olacaktır.
4. Dalıp – Çıkma (Heaving): Dalıp – çıkma hareketi geminin Z ekseninde yapmış olduğu doğrusal bir harekettir. Bu hareket sert havalarda gözlemlenir. Geminin altına büyük dalgalar geldiğinde, tüm gemi bütün olarak yukarıya kaldırılır. Gemi altına dalga çukuru geldiğinde ise gemi bütün olarak aşağıya iner. Dalgalar olduğu müddetçe gemi, doğrusal olarak Z eksenindeki salınımına devam edecektir.
5. Boy Öteleme (Surging): Boy öteleme hareketi geminin X ekseninde yapmış olduğu doğrusal bir harekettir. Dalga tepesinin geminin başından veya kıçından gelmesi durumunda gemi dalgan yönünde bedensel olarak itilecektir. Benzer şekilde geminin başından veya kıçından bir dalga çukuru gelmesi durumunda da gemi bedensel olarak dalga çukuruna çekilecektir. Dalgalar olduğu müddetçe gemi, doğrusal olarak X eksenindeki salınımına devam edecektir.
6. Yan Öteleme (Swaying): Yan öteleme hareketi geminin Y ekseninde yapmış olduğu doğrusal harekettir. Sancak bordadan dalga tepesinin gelmesi durumunda gemi iskele tarafa dalga istikametinde itilecektir. Benzer şekilde sancak tarafta dalga çukuru olması durumunda gemi bu çukura doğru çekilecektir. Dalga tepesinin iskele bordadan gelmesi durumunda da yukarıda anlatılanların tam tersi olacaktır. Dalgalar olduğu müddetçe gemi, doğrusal olarak Y eksenindeki salınımına devam edecektir.
Bu yazıya ilave etmek istediğiniz bilgiler varsa lütfen bunları yorum kısmına yazarak bizimle paylaşınız.
Değinmemizi istediğiniz diğer konular için info@e-MarineEducation.com adresine mail atabilirsiniz.
Kaynak: hubpages.com
Tercüme: Cem Kütükoğlu
Düzenleme: Orkut Akar
Ekleyen: Ayşe Kırıcı
