Gemilerde Tank Ölçüm ve Monitörleme Sistemleri

Otomasyon teknolojileri, insan kaynaklı hataları minimize etme uğraşı ve insan hayatını pratikleştirecek şekilde kullanımı ile kolaylaştırmak niyetinde olduğu aşikâr. Günümüzde, insan faktörünü dışarıya tam olarak itememiş pratik cihazlar dahi eski sistem kalmış ve firmalar, her sektörde gözlerini üretimin kuvvetli olduğu bölgelere dikmiş; yenilikçi, hatayı minimize eden, insan faktörünü sadece sistemin kontrol kanadı olarak kullanan teknolojiler peşinde koşmaktadır. Bunun yanında otomasyon sistemlerde uzman ve geliştirici rol oynayabilecek genç nüfus yetiştirebilen milletler geleceğe daha umutlu bakıyor. Sadece mesleki bilgi değil yeni sistemler hakkında bilgi sahibi olmak ve çağla birlikte gelişmek zorunda olan gemi adamları da teknolojiye ve yeni otomasyon sistemlere ayak uydurmaktan fazlasını yapmak zorundalar.

Tank ölçüm sistemlerinin konu edildiği bu yazıda sistemlerin temel çalışma prensipleri, kullanıldığı yerler ve güvenilirliği gibi konular detaylandırılacaktır. Özellikle tankerler de devreye binen basınç, tank seviyeleri, yük sıcaklığı ve her tip gemi için draft, trim, ballast hesabı hızı gibi birçok önemli ölçümü aynı sistem üzerinden dinamik ve zahmetsizce elde edebilmemizi kolaylaştıran ölçüm sistemleri, eski dönemlerde iskandil aleti, presostat gibi her bir işlev için ayrı cihazdan faydalanmanın yerinde birçok fraksiyonun birleşimi ile aynı gösterge paneli üstünden ihtiyacımız olan bilgilere sahip olmamızı sağlar. Gemi sahipleri ve tersanelerinde gözünü diktiği full otomasyon paketlenmiş ölçüm sistemleri yaygın kullanımda ‘’Frequency Modulated Continuous Wave Radar’’ yani gönderilen sinyallerin genliği sabit frekansı modüle edilmiş, frekansın değişkenliği sayesinde mesafe bilgisi elde edilebilen Modüle Edilmiş Sürekli-Dalga Radarı veren ve sisteme göre değişkenlik gösteren tipteki transmitter(verici) üzerine kurulmuştur. Günümüz araştırmalarında pulse doppler radar sistemine geçiş de tercih edilirliği gittikçe artan bir sistemdir. Doppler etkisini kapı dışarı edip sıvının hareketi nedeni ile oluşacak dalga boyu yanıltmasının ölçümlere yansımaması amaçlanmaktadır. Temel olarak sistemler gönderilen dalganın frekansını sabit tutarak zaman gecikmesi ile mesafe bilgisi sağlamaktadırlar.

Bu sistemler sektörel olarak değişkenlik gösterecek çok farklı amaçlar için kullanılabilecekken gemi üstünde kullanım amaçları da değişkenlik gösterebilir(tank seviye, devre basınç ölçümleri, draft-list-trim hesabı vb…).Üzerinde durulacak konu ise özellikle kargo kontrol odasın da birçok güverte zabit’inin en büyük yardımcısı olan sıvı yük elleçleme, ballast kontrol gibi çok ciddi ve hassas konular olan ve kesin sonuçlar alınması gereken tank radar sistemleri.

Tanker tipi gemilerde ki yük elleçleme açısından tank/devre ölçüm ve gösterge sistemleri değerlerini doğru ve uğraşsız şekilde elde etmek çok hayatidir. Aynı sistemlerin zabitlere sağladığı bir takım önemli bilgilerde aşağıda sıralanmıştır. Dolayısıyla şirketler teknolojik yatırımlarını etkili bir şekilde yapmak ve mesleki uzmanlığını çağa uyarlamış, yeni nesil teknolojiyi verimli kullanabilen zabitler ile sentezleyerek sağlıklı operasyonlar amaçlamaktadır.

-Kargo ve ya tank seviyesi/Ullage
-Kargo ve ya Slop tank/devre/manifold basınçları
-Sıvı yük sıcaklıları
-Devre sıcaklıkları
-Ballast tankların seviyeleri
-Trim-List-Draft değerleri
-Kargo ve ya Slop tankların %95-%98 alarmları
-Tank yıkama devresi basınç-sıcaklık değerleri
-Devre ve tank gaz basınç değerleri
-Servis tank seviyesi

Şirketlerin tercihine göre tatlı su tankı, atık su tankı, lube-oil tankı vb. tanklar için kullanılabilir sistemlerdir.

Bu tip ölçüm cihazları genelde paslanmaz çelik ve 50 m ye kadar radar dalgası gönderebilen yani 50 m ye kadar ölçüm yapabilen cihazlar olmakla beraber petrol ürünü, ham petrol ya da kimyasal tankerler için değişken yapıda ve sıcaklık aralığında çalışacak şekilde tasarlanmış olabilir. Tank radar sistemlerinde şamandıra vb. sistemin kargo tanklara yakın parçalarında tankın içine girmiş olan petrol vb. yüke temas etmemesi de önemli bir gerekliliktir.

Sistem ölçüm ile başlayıp monitörleme ile devam eder. Monitörleme ele alındığı zaman yük cinsine göre yazılımların değiştiği gözlemlenir. Yazılımlar ürün yoğunluğu, sıcaklığı vb. etken faktörlere göre hesaplanarak kullanıcıya sunar. Ürünün güvenilirliği kullanıcılar için en temel beklenti olmakla beraber, hatasız yazılımlar ve mükemmele yakın ölçüm en doğru ve güvenilir sonucu verecektir. Manuel ölçüm cihazlarından alınan sonuçlar ile tank monitörleme ve kontrol sistemlerinden alınan sonuçların bir kez dahi farklı sonuç vermesi sistemi operasyonel olmaktan çıkarıp, operasyonlara daha şüpheci bakılmasını gerektirecektir. Tank seviye ölçümlerimde ki hatalar yük taşması gibi hiç istenmeyen olaylara yol açabilir. Güvenilir ölçüm ve monitörleme yapabilen bir tank ölçüm sistemi ile operasyonlar daha etkili ve sağlıklı yapılabileceği gibi personeli tembelliğe itebileceğide düşünülmeli ve her zaman insanın kontrol edici unsur olarak operasyona hâkim olması gerektiği üzerinde durulmalıdır. Yani bu tip sistemler de tıpkı seyir yardımcı cihazları gibi yardımcı unsur olarak kullanılmalı süreci her zaman operasyonu yürüten kargo vardiyasında ki zabit yönetmelidir.

Üretim aşaması ele alındığında gelişmiş ülkelerin üzerinde yoğunlaştığı kara ve gemi tanklarının üzerinde petrol, ham petrol, kimyasal madde ve LNG gibi yükler için depolama ve taşımacılığı belirginleştirmek ve daha iyi sonuca odaklanmak, operasyon emniyeti açısından denizcilik şirketlerini ve hizmet kalitesini arttırmak açısından tank ölçüm ve monitörleme çözüm şirketlerini devamlı gelişime itmektedir. Denizcilik şirketlerinin satın alma departmanları parça temini, operasyon ve teknik departmanlar servis ağı ve gemi personeli de kullanım kolaylığı ve doğru ölçüme odaklanmıştır. Bakım tutumun kolaylığı, güvertede ki dış temasa açık parçaların iç aksamının dış etkilere karşı sızdırmazlığı, servis ağının gelişmemiş olması gemi personelini zor duruma sokabilecek ve şirketler için ek masraflara neden olabilecek yaygın durumlardır. Basit bir dille yazılmış ve mümkün mertebe en çok dilde çevrilmiş kullanım manuellerine sahip olan sistemler gemiler için kurtarıcı rol üstlenebilir. Aksaklıklara karşı pratik düzeltmeler ve basit ayarlar ile sistemin özellikle monitörleme sürecini daha etkin bir hale getirebilmek mümkündür. Sistemlerde ki sorunlara özellikle zabitlerin doğru yaklaşımı büyük masrafları önleyebilecek iken dışardan gelen elektrikçilerin yetkin olmaması da yurt dışından gelmiş kullanımı ve monte edilmesi basit ama pahalı parçalara zarar verebilmektedir.

Ekleyen: Aytunç Yıldırım