Gemide Bilinmesi Gereken Önemli Hesaplamalar Nelerdir?

Gemi makine dairesinde, birçok ölçüm aleti önemli ve çeşitli parametreleri göstermektedir; basınç, sıcaklık gibi. Ancak bu önemli parametrelerden bazıları, birçok devingen etkenden dolayı, hiç bir ölçüm aletiyle doğrudan ölçülemezler.

Bu olgu gemilerde çalışan gemi mühendislerinin bütün etkenleri ve girdileri dikkate alarak formül üretmesine yol açmaktadır. Birçok formül arasından bazılarını gemi mühendisinin tamamen eksiksiz ve yanlışsız bilmesi gerekmektedir.

Aşağıda gemide çalışan mühendisler tarafından özellikle kayıt tutmak için kullanılan 3 önemli parametreyi göreceğiz:

1. Yakıt Hesaplama

Yakıt terimi denizcilik endüstrisinde fuel-oil ile eşdeğerdir. Özellikle yakıt miktarını hesaplama bir gemi mühendisinin bütün kariyeri boyunca karşılaşacağı en önemli hesaplamalardan biridir.Yakıt ayrıca değeri yüksek bir meta olmasından dolayı miktarı belirlenirken dikkatlice ve tam olarak hesaplanmalıdır.

Yakıtın tam olarak miktarı sıcaklıkla birlikte yükselirken aynı zamanda ağırlığı aynı kalmaktadır. Bu nedenden dolayı yakıt miktar olarak değil ağırlık olarak sipariş edilir.

Ayrıca gemi üzerindeki bütün enerji ve verimlilik hesaplamaları yakıtın miktarından ziyade yakıtın kütlesi üzerinden yapılmaktadır. (Yakıt miktarının ağırlık olarak hesaplanması birçok etken içerir ki bu durum hesaplamayı daha karışık hale getirmektedir.)

Genelde, gemideki dördüncü mühendis, başmühendisin vekili olarak yakıt ikmali, yakıt miktarının ölçülmesi ve kayıtların tutulmasından mesuldür.

Aşağıda yakıt miktarı için hesaplama ve ölçme işlemlerini göreceğiz;

– İlk önce gemiye alınan toplam yakıt miktarı, ton bazında, onaylatılır, geminin yakıt depoları kontrol edilir ve gemide hâlihazırda bulunan yakıt miktarı ölçülmek suretiyle her depoya ne kadar yakıt alınacağı ve bunun sırasını belirten yakıt planı formüle edilir.
– Yakıt ikmal işlemi başlamadan önce, alınacak yakıtın yoğunluğu ve sıcaklık derecesi onaylanmalıdır. Bu parametrelerle birlikte her bir depoya alınacak yakıtın miktarı ayrı ayrı hesaplanmalı ve depoların nihai seviyeleri, ikmali durdurmak veya diğer bir tanka geçmek için yakıt kullanma kapasitesi dikkate alınarak, not edilmelidir.

Yakıt miktarını ağırlık miktarında ölçmek için kullanılan temel formül şu şekildedir:

Kütle = Miktar x Yoğunluk

– Yukarıdaki formülle hesaplama yapılırken yakıtın yoğunluğu ve miktarı aynı sıcaklık düzeyindeyken dikkate alınmalıdır.
– Yakıtı aldıktan sonra, tüm tanklar için tankın dolu ve boş kısımları iskandil kaydı aracılığıyla hesaplanmalı ve tankın sıcaklık derecesi de not alınmalıdır. İskandil ölçümü yapılırken iskandil hamuru kullanmak MDO(Deniz Dizel Yakıtı) ölçümünü yapmayı kolaylaştırmaktadır.
– Her gemi yakıt deposu kapasitesi ile teslim edilir. Bu tabloda her deponun geminin dengede kalması ve yan yatması durumuna karşın düzeltme değerleri verilmiş olup bu değerler doluluk oranlarına göre ayarlanmıştır. Bu sebeple, yakıt deposunda deponun sıcaklık derecesindeki yakıtın miktarı bu tabloyla birlikte hesaplanır.
– Yakıtın belirli standart sıcaklık derecesi olan 15° C özgül ağırlığı (kg/m3 olarak) her zaman yakıt teslim dökümanında belirtilmektedir. Bununla birlikte depodaki sıcaklık derecesine göre yakıtın özgül ağırlığı ASTM(Amerikan Materyal ve Test Birliği) tablosuna göre veya genelde her geminin bilgisayarında yüklü olan yazılımlarla hesaplanabilir.

Depo sıcaklığına göre ayarlanmış yakıt yoğunluk formülü şu şekildedir:

(Yakıtın Yoğunluğu 15°C) x (1-((T-15)x0.00064))

–  T = 1 Depo içindeki yakıtın sıcaklığı santigrad derece bazında
–  0.00064 = Düzeltme Katsayısı

Yakıt gemiye genel olarak 15°C sıcaklıktan daha fazla sıcaklığa sahip olarak yüklendiğinden, yakıtı ağırlık olarak hesaplama formülü şöyle olacaktır:

Metrik Ton = Gerçekleşen İskandil Miktarı x Sıcaklık Derecesiyle Düzeltilmiş Yoğunluk

Her depo için ilgili değerler kolay anlaşılabilmesi için çizelge halinde sunulmalı ve depodaki toplam yakıtın ağırlığı hesaplanmalıdır.

2. Özgül Yakıt Tüketimi (Specific Fuel Oil Consumption – SFOC)

Özgül yakıt tüketimi belirli bir zaman içerisinde kilowatt üretmek için tüketilen yakıt kütlesinin ölçümünü yansıtmaktadır. Gemi mühendisinin verimi de özgül yakıt tüketimi hesaplama becerisi üzerinden hesaplanır.

Hesaplamayı doğru yapabilmek için, yakıt tüketimi ve yakıtın gücü her zaman belirli bir zaman dilimi içerisinde iyi hava koşulları altında hesaplanmalıdır. Hesaplama için kullanılan formül şu şekildedir:

Yakıt Tüketimi = Saatte Tüketilen Yakıt Miktarının Kütlesi / KW Bazında Oluşturulan Güç

– Ana motordaki debimetreden okunan değerler belirli zaman aralıklarıyla not edilmelidir. Çıkan değerlerdeki değişiklikler tüketilen yakıt miktarına göre ele alınmalıdır. Eğer yakıt sadece ana makineye aktarılıyorsa HFO(Ağır Yakıt) miktarı ele alınarak da hesaplama yapılabilir.
– Gözlemlenmiş tüketilen yakıt miktarının kütlesi yukarda bahsedilen formülle hesaplanabilmektedir.
– Eğer dinamometre motorun BHP’sini (Fren Beygir Gücü) gösteren miline takılı ise motorun beygir gücü bu dijital gösterge okunarak hesaplanabilinir. Eğer takılı değil ise beygir gücü ayrıca motor RPM’si (Dakikadaki Devir Sayısı) kullanılarak veya gemi yüzebilirlik denemelerinde oluşturulan, gemi inşa sırasında teslim edilen ve motorun özelliklerini yansıtan eğrilerin yardımıyla oluşturulan ortalama yakıt pompalama endeksi aracılığıyla hesaplanabilir. Ancak gemi yüzebilirlik denemelerinde kullanılan yakıtın ısıl değeri değişebilmektedir ve bu nedenle daha eksiksiz bir hesaplama için düzeltme faktörü dikkate alınmalıdır.

3. Kayma Yüzdesi

Kayma terimi geminin teorik olarak hızı ve geminin gerçekleşen hızı arasındaki farkı ifade etmektedir ve yüzdesel olarak hesaplanmaktadır. Eksi oran genelde karinanın kötü durumda olması gemi gövdesinin dalgalara ve rüzgâra karşı gösterdiği dirençten kaynaklanmaktadır. Pozitif oran ise geminin dalgayla veya rüzgârla aynı yönde seyretmesiyle ortaya çıkabilmektedir. Motordaki kaymalar ise günlük olarak hesaplanmalı ve seyir defterine işlenmelidir.

Motor Mesafesi – Gözlemlenen Mesafe

Kayma Yüzdesi = ——————– x %100

Motor Mesafesi;

– Gemi tarafından alınan günlük mesafe, deniz mili bazında, geminin seyir defterine yazılmalıdır.
– Gemi pervanesinin yaptığı toplam devinim günlük olarak devinim sayacından elde edilmelidir.
– Motor mesafesi gemi inşası esnasında verilen pervane devinim seviyesi kullanılarak hesaplanabilir. Ancak hesaplama yapılırken devinim göstergesi olan metrenin deniz miline çevrilmesi gerekmektedir.

Deniz Mili Bazında Motor Mesafesi = Pervane Seviyesi x Günlük Devinim

Yukarıdaki parametrelerin değerlerinin eksiksiz elde edilmesi zorlu bir süreç olmasının, bu parametrelerin geminin seyrinde birçok etkene bağlı olması ve birçok çevresel faktöre bağlı olması gibi sebepleri vardır.

Kaynak: MarineInsight
Medya Takip: Görkem Görgeç
Editör: Orkut Akar
Ekleyen: Gamze Nur Yalçın