e-MarineEducation.com Denizcilik Eğitimine Yeni Bir Bakış Açısı
Gemi acenteliği, tarihte hemen hemen deniz taşımacılığı ile birlikte ortaya çıkmıştır. İlk acentelik olarak adlandırabileceğimiz kuruluşlar, 14.-15. yy’larda görülmektedir. Takas yapılmak üzere deniz yolu ile taşınan malların, gidilen limanlarda takas edilmek istenen malların bulunması için görevlendirilen temsilciler ilk acente ve acente yetkilileri olarak kabul edilmektedir. Zamanla teknolojilerin ve ekonomik sistemlerin değişmesi ile acentelik mesleği de değişmiş ve gelişmiştir.
Günümüzde gemi acentesi; armatör, kiracı ya da gemi işleticisi tarafından yetkilendirilmiş ve bu kişileri belirli bir liman ya da taşıma bölgesinde temsil eden yetkili kuruluşlardır. Verdikleri bu hizmetler karşılığında da hizmet ücreti “acente komisyonu” alırlar. Gemi acentelik hizmetleri vekâlet sistemi ile yürütülür. Geminin seferi içerisinde bulunan bir liman için donatan ya da donatan vekili acente ataması yapar ya da acentelik sözleşmesi ile bağ kurulur. Acentelerin yetkilendirilmesi işlemi genellikle donatan tarafından acenteden “proforma” adı verilen teklifi istemesi ve verilen teklifte anlaşılması sonucu gerçekleşir.
Anlaşma sonucunda atanan acentenin gemiye verdiği hizmetleri söyle sıralayabiliriz.
- Gemi gelmeden önce kurallara uygun olarak verilen ihbarlar
- Geminin limana gelişinde yapılması gereken işlemler
- Geminin limana gelişinden sonra yapılması gereken işlemler
- Geminin kalkış işlemleri
1- Gemi Limana Gelmeden Önce Kurallara Uygun Olarak Verilen İhbarlar
Gemi limana gelmeden önce taşıyan yetkilendirilmiş olan gemi acentesine taşıma sözleşmesinde bulunan, yük ile ilgili konularda bilgi verir. Bu bilgiler doğrultusunda gemi acente yetkilisi, söz konusu yükün alıcısına ya da yükleyicisine gemi geliş zamanına dair bilgilendirme yapar. İlk bilgilendirmeden sonra gemi gelene kadar bu geliş günü ve saati ile ilgili güncel bilgileri paylaşır. Gemi kaptanına geleceği liman ile ilgili bilgileri verir. Bunun yanında gemi varışına müteakiben direk yanaşmayacak ise demir bölgesinin bilgilerini de kaptana bildirir.
Gemi ile ilgili bildirimler yapıldıktan sonra, liman yönetmelikleri kapsamında gemi gelişinden önce Liman Başkanlığı’na geminin bilgilerini, gerekli olan sertifikalarını vererek demirleme ve yanaşma ordinosu belgelerini alır. Geminin yanaşma ve kalkışı esnasında kullanılacak olan kılavuz ve römorkör talebinde bulunur. Geminin geliş kontrolleri için, Hudut ve Sahiller Sağlık Tabipliği‘ne, Emniyet Deniz Liman Şube Müdürlüğü‘ne ve Gümrük Muhafaza İdaresi‘ne yazılı talepte bulunur. Geminin yükleme ya da tahliye işlemleri liman işletmesi ile birlikte organize edilir. Eğer gemi yüklü geliyor ise, yük ile ilgili özet beyan gümrük idaresine elektronik ortamda geçilir.
2- Geminin Limana Gelişinde Yapılması Gereken İşlemler
Gemi geliş işlemleri sırasında ilk olarak gemi sağlık kontrolünden geçer. Bu kontrol ardından pasaport polis kontrolü ve gümrük muhafaza kontrolü yapılır. Gemi yüklü olarak gelmiş ise kontrol sonunda yük gümrük idaresine sunulur. Geminin gelişi ile birlikte yükleyici ya da alıcıya NOR (Notice of Readiness) verilir. Bu işlemlere müteakiben gemi yanaştırılarak yükleme ya da tahliye işlemlerine başlanır.
Gemilerin yanaştırma işlemleri ve yanaşma bölgesinde kalışı süresince gemilere; kılavuzluk hizmeti, römorkör hizmeti, palamar botu (Murinbot) hizmetleri, yanaşma yeri ve demir yerinde barınma ücreti, Türk limanlarında demirleme ücreti, gemi ambarlarının açılıp kapatılması, yükleme boşaltma donanımlarının hazırlanması, ücretlerin kimin tarafından ödeneceği gibi hizmetler de verilir.
3- Geminin Limana Gelişinden Sonra Yapılması Gereken İşlemler
Yakıt, su, kumanya ve malzeme alımlarında tedarikçilere yardım ederler. Kaptan tarafından talep edilen gemideki eksiklerin, acente atayanı tarafından onaylanması ile tedarik edilmesi işlemlerini yürütür. Personel değişimi olacak ise bununla ilgili işlemler takip edilir, ayrılan ya da katılan personellerin ulaşımlarına yardımcı olunur. Gemilerde bulunan atık miktarları ve gelinen limanda verilmek istenen atık miktarı gemi tarafından acenteye bildirilir ve gerekli atık alım talebi ilgili işletmelere ulaştırılması acente tarafından sağlanır.
4- Geminin Kalkış İşlemleri
Geminin yükleme veya tahliye işlemi bittikten sonra kalkış işlemleri başlatılır. Bu işlemlerin başında liman harcının yatırılması yer alır. Bu harç yatırıldıktan sonra Liman Başkanlığı sisteminden geminin gerekli sertifika ve bilgileri girilerek yola elverişlilik belgesi alınır. Alınan bu belge Hudut ve Sahiller Sağlık Denetleme Tabipliği’ne sunularak geminin gidiş pratikası alınır. Gemi kalkışına dair bu belgeler hazır olduktan sonra acente memuru ile Gümrük Muhafaza ve Pasaport Polisi gemiye giderek geminin kalkış için hazırladığı belgeleri görür ve gerekli kontrolleri yapar. Bu işlemlerin sorunsuz bitirilmesi ile gemi kaldırılır.
Düzenleme: Tugay Hocek
Ekleyen: Ayşe Kırıcı
