Çandarlı Yeni Bir Rotterdam Olabilecek Mi?

Rotterdam Limanı, Avrupa kıtasının kuzey batı ülkelerinden biri olan Hollanda’da yer alan, Avrupa’nın en büyük, dünyanın ise 10. büyük konteyner limanıdır. Bulunduğu coğrafi konum, büyüklüğü ve kapasitesi düşünüldüğünde, Rotterdam Limanı hem Avrupa kıtası için hem de küresel ticaret için önemli bir limandır. Port Cluster (Liman Kümesi) olarak hizmet vermesi sebebiyle liman sahası içerisinde birçok değişik faaliyet alanı da barındırmaktadır.

Kuzey Ege Çandarlı Limanı ise İzmir’in Dikili ilçesine bağlı olan Çandarlı’da yapımına başlanan, henüz inşaat aşamasında yeni bir proje olup bazı yetkililerce dünyanın 10. büyük limanı olacağı söylenen bir limandır. Bu yüzden Çandarlı Limanı’nın yeni bir Rotterdam Limanı olup olamayacağı konusuna küçük bir pencere açmak amacıyla aşağıda bazı kıyaslamalar yapılmıştır.

Fiziksel ve teknik açılardan bakacak olursak Rotterdam’ın, planlanan Çandarlı Limanı’ndan çok daha büyük bir liman olduğunu görürüz. Şöyle ki, Rotterdam Limanı toplamda 105.560.000 m² alan kaplarken Çandarlı Limanı’nın kapladığı alan 2.500.000 m² olacak. İki limanın draftlarına baktığımızda Rotterdam 24m’ye sahipken Çandarlı 18m drafta sahip olacak. Rotterdam’ın toplam rıhtım uzunluğu 65 km iken Çandarlı’da bu uzunluk sadece 2 km ve bu uzunluğa istinaden Çandarlı Limanı’na aynı anda tahmini olarak 6 gemi yanaşabilecek (Gemilerin uzunluğuna göre bu sayı değişiklik gösterebilir). Ayrıca liman içindeki ekipmanlara bakıldığında Çandırlı Limanı’na şimdilik 21 tane gantry crane planlanırken Rotterdam’da 10 sheer leg crane, 12 container crane, 22 ship-to-shore crane, 25 floating crane, 103 container gantry crane ve 162 multi-purpose crane bulunmaktadır. Çandarlı Limanı’nın çekici yanlarından biri, gemilerin İzmir Körfezi’ne girmeden, dolayısıyla çok dolaşmadan, uğrak yapabilecek olmalarıdır.

Rotterdam Limanı’nda 2012 yılında 441 milyon ton yük elleçlenmiştir. Bunun 11,9 milyon TEU’su konteyner trafiğine aittir. Bu veriler Rotterdam Limanı’nı beşinci büyük dökme yük limanı, onuncu büyük konteyner limanı yapmaktadır. Yılda 34.000 gemi, 130.000 iç sularda taşımacılık yapan geminin uğradığı Rotterdam Limanı’na 2012 yılında toplam 7.183675 adet konteyner giriş çıkış yapmış ve toplam TEU 11.865916 olmuştur. Çandarlı Limanı için planlanan TEU kapasitesi ise ilk etapta 4 milyon olarak planlanmış ve uğraması beklenen gemi sayısı ise 200+ ton gemiler için 1.100’dür. TEU kapasitesinin daha sonra iki aşamalı olarak artırılarak önce 8 milyona daha sonra 12 milyona çıkarılması hedeflenmektedir. Ancak kapasitenin bu kadar önemli oranda artırılması düşünülürken, liman sahasında herhangi bir büyüme ve genişleme planlanmamaktadır. Mevcut alanın ise bu büyümeye yeterli olamayacağı kuvvetle muhtemeldir.

Sadece Rotterdam Limanı’nın bir kısmını oluşturan ECT Delta Terminali’ni de içinde barındıran Maasvlakte’in yapım maliyeti 1.55 milyar Euro olmuşken, Çandarlı Limanı’nın tamamının maliyeti, 230 milyon Euro’su dalgakıran maliyeti olmak üzere, toplamda 910 milyon Euro olarak planlanmıştır. Rotterdam Limanı 2008 yılında 525 milyon dolar gelir elde etmişken Çandarlı limanı 12 milyon TEU kapasiteye ulaştığında gelecek gelir 220 milyon dolar olarak hesaplanmaktadır.

Rotterdam Limanı tüm Avrupa’yı içine alan çok geniş bir hinterlanda sahiptir. Çandarlı Limanı da Kafkasya, Ortadoğu ve Asya’ya hizmet verecek büyük bir liman olacaktır. Bu üç büyük bölgeden gelen yükler Çandarlı’dan Avrupa’ya dağıtılacak ya da Avrupa’dan gelen yükler bu üç bölgeye Çandarlı üzerinden dağıtılacaktır. Bu anlamda Çandarlı Limanı’nın da hem bu etmenler sebebiyle hem de Türkiye’nin jeopolitik konumu ve Asya ile Avrupa arasında köprü oluşu sayesinde geniş bir hinterlanda sahip olacağını söyleyebiliriz. Ancak Rotterdam Limanı iç sular, demiryolları ve karayolları ile Avrupa’ya bağlıyken henüz Çandarlı Limanı’nın bahsedilen hinterlandı bir yana bırakırsak İzmir’e bile ne karayolu ne de demiryoluyla bağlı değildir. Bu bağlantılar proje içinde yer almaktadır.

En büyük hedefi Ege Denizi’nde Pire Limanı’nın üstünlüğünü ele geçirmek olan Çandarlı Limanı 80’li yıllarda ülkemize liman için uygun alan tespit etmek amacıyla gelen Japon uzmanlar tarafından belirlenen 3 bölgeden birinde inşa edilmektedir. Eğer bu liman 80’li yıllarla inşa edilmiş olsaydı, şu anda dünyanın en iyi limanlarından biri olabilirdi. Limanın tüm fiziksel özelliklerini bir yana bırakırsak, Çandarlı Limanı’nın hedeflerine ulaşabilmesi için transit yüklere önemli oranda destek vermesi gerekmektedir. Türkiye’de en çok transit konteyner taşıyan iki şirket MSC ve Maersk’tür. MSC Tekirdağ’da Asya Port adıyla kendi limanını kurmakta, Maersk Aliağa’daki Petkim Limanı ile 18+18 yıllık anlaşma imzalamış bulunmaktadır. Bu nedenlerle Türkiye’de en çok faaliyet gösteren bu iki firma Çandarlı Limanı’na ihtiyaç duymayacaktır. Bu durumda Çandarlı’nın hedeflerine ulaşması çok zor olacaktır.

Tüm bunlar düşünüldüğünde Çandarlı Limanı, içinde 3 önemli distriparka, özel dağıtım merkezlerine ve şirketlerine, 350 milyon müşteriye ve yukarıda bahsedilen diğer özelliklere sahip olan, yanı sıra sadece konteyner değil de neredeyse tüm yük ve gemi tiplerine uygun bir liman olan Rotterdam’a rakip olacak güçte bir liman olmayacaktır. Ancak Rotterdam Limanı’nın içerisinde yer alan ECT Delta Terminali’yle kıyaslarsak, benzer özelliklere ulaşmak mümkündür. Bu terminal Maasvlakte 1 bölgesinde yer alan, 16,65 metre drafta sahip, 10000 ve daha büyük TEU kapasitesine sahip gemilere hizmet verebilecek büyüklükte bir terminaldir. 265 hektar alana, 3,6 km rıhtım uzunluğuna ve birçok ekipmana (36 container cranes, 2 inland shipping cranes at deep sea quay, 38 straddle carriers, 28 multi trailer tractors, 145 multi trailer trains, 9 terminal tractors, 3 reach stackers, 265 automated guided vehicles (AGV), 137 automated stacking cranes (ASC) 3250 reefer connections) sahip olan bu terminal daha birçok özelliğiyle Çandarlı’da kurulacak olan konteyner limanı için önemli bir örnek teşkil etmektedir.

Ekleyen: Onur Yavaş